Show
Pupuh Pangkur merupakan sebuah tembang bagian dari Serat Wedhatama yang tulis oleh KGPAA Mangkunegara IV Kesultanan Yogyakarta. Pada postingan kali ini, Synaoo.com akan memberikan materi pelajaran bahasa Jawa yang berisi tentang Serat Wedhatama Tembang Macapat Pupuh Pangkur pada 1 sampai pada 14.
Paugerane Tembang Pangkur➥ Guru gatrane ana 7Tegese saben pada (bait) dumadi saka 7 gatra (baris). ➥ Guru wilangane 8, 11, 8, 7, 12, 8, 8Tegese Gatra kapisan dumadi saka wolung wanda (suku kata), gatra kapindho suwelas wanda, gatra ketelu wolung wondo, gatra kaping papat pitung wondo, gatra kaping lima rolas wondo, gatra kaping nem wolung wondo, lan gatra kaping pitu wolung wanda. ➥ Guru lagune yaiku a, i, u, a, u, a, i,Tegese guru lagu yaiku tibaning swara ana ing pungkasaning gatra. Gatra kapisan kudu dipungkasi nganggo tembung kang ndhuweni swara pungkasan (A). Gatra kapindho dipungkasi swara (I), gatra kaping telu dipungkasi swara (U), gatra kaping papat dipungkasi swara (A), gatra kaping lima dipungkasi swara (U), gatra kaping nem dipungkasi swara (A), lan gatra kaping pitu dipungkasi swara (I).
Pupuh Pangkur Pada 11. Mingkar mingkuring angkara, Akarana karanan mardi siwi, Sinawung resmining kidung, Sinuba sinukarta, Kang tumrap neng tanah Jawa, Dalam Bahasa Indonesia:Meredam nafsu angkara dalam diri, Hendak berkenan mendidik putra-putri, Tersirat dalam indahnya tembang, Dihias penuh variasi, Yang berlangsung di tanah Jawa (nusantara), 2. Jinejer neng Wedatama, Mrih ton kemba kembenganing Pambudi, Mangka nadyan tuwa pikun, Yen ton mikani rasa, Samangsane pasamuan, Disajikan dalam serat Wedhatama, Agar jangan miskin pengetahuan, Meskipun sudah tua pikun, Jika tidak memahami rasa (batin), Di dalam setiap pergaulan, Pupuh Pangkur Pada 33. Nggugu karsaning priyangga, Nora nganggo peparah lamun angling, Uger guru Aleman, Sinamun ing samudana, Mengikuti kemauan sendiri, Bila berkata tanpa dipertimbangkan (asal bunyi), Namun tak mau dianggap bodoh, Selalu berharap dipuji-puji. Tak bisa ditebak berwatak rendah hati, Pupuh Pangkur Pada 44. Si pengung nora nglegawa, Sangsayarda deniro cecariwis, Ngandhar-andhar angendhukur, Kandhane nora kaprah, Si wasis waskitheng ngalah, Si dungu tidak menyadari, Bualannya semakin menjadi jadi, Ngelantur bicara yang tidak-tidak, Bicaranya tidak masuk akal, Lain halnya, Si Bijak cermat yang mengalah, 5. Mangkono ngelmu kang nyata, Sanyatane mung weh reseping ati, Sukeng tyas yen den ina, Ugungan sadina dina, Demikianlah ilmu yang nyata, Senyatanya memberikan ketentraman hati, Tidak sedih dibilang bodoh, Tetap gembira jika dihina, Ingin dipuji setiap hari, Nora ductile nalare ting saluwir, Kadi ta guwa kang sirung, Sinerang ing maruta, Pindha padhane si mudha, Hidup sekali saja berantakan, Tidak berkembang, pola pikirnya carut marut, Umpama goa gelap menyeramkan, Dihembus angin, Seperti halnya karakter anak muda, Palayune ngendelken yayah wibi, Bangkit tur bangsaning luhur, Lha iya ingkang rama, Mring tataning tata krama, Tujuan hidupnya begitu rendah, Maunya mengandalkan orang tuanya, Yang terpandang dan bangsawan, Itu kan ayahmu, Akan hakikatnya tata krama, 8. Socaning jiwangganira, Jer Katara lamun pocapan pasthi, Sumengah sesongaran, Karem ing reh kaprawiran, Cerminan dari dalam jiwa raga mu, Nampak jelas melalui tutur kata, Pantang kalah maunya menang sendiri, Sombong besar mulut, Puas diri mengagulkan kepandaian, 9. Kekerane ngelmu karang, Kekarangan saking bangsaning gaib, Tan rumasuk ing jasad, Yen kapengok pancabaya, Di dalam ilmu yang dikarang-karang (sihir / rekayasa), Rekayasa dari hal-hal gaib, Tidak meresap ke dalam jasad, Bila terbentur marabahaya, 10. Marma ing sabisa-bisa, Bebasane muriha tyas basuki, Lan traping angganira, Abon aboning panembah, Karena itu sebisa-bisanya, Upayakan selalu berperilaku & berhati baik, Bergurulah secara pada yang santun (tepat), Yang sesuai dengan dirimu, Menjadi persyaratan yang berbakti, Marang para sarjana kang martapi Mring tapaking tepa tulus, Kawawa nahen udara, Tan mesthi neng janma wredha, Kepada para sarjana yang menimba ilmu, Kepada jejak hidup para suri tauladan yang benar, Yang mampu menahan hawa nafsu, Tidaklah harus dikuasai orang tua, 12. Sapantuk wahyuning Allah, Gya dumilah mangulah ngelmu bangkit, Bangkit mikat reh mangukut, Kukutaning jiwangga, Lire sepuh sepi udara, Siapapun yang menerima wahyu Tuhan, Dengan cermat mencerna ilmu tinggi, Mampu menguasai ilmu kasampurnan, Kesempurnaan jiwa raga, Arti “orang tua” tak dikuasai nafsu, 13. Tan samar pamoring sukma, Sinuksmaya winahya ing ngasepi, Sinimpen telenging kalbu, Pambukaning warana, Pindha pesating sumpena, Tidak lah samar sukma menyatu, Meresap terpatri dalam keheningan semadi, Diendapkan dalam lubuk hati, Menjadi pembuka tabir, Seperti terlepasnya mimpi, 14. Sejatine kang mangkana, Wus kakenan nugrahaning Hyang Widhi, Tan karem karameyan, Mulih mulai mulanira. Sebenarnya ke-ada-an tersebut, Merupakan anugrah Hyang Widhi, Kembali ke alam yang sepi, Tidak mengumbar nafsu duniawi,
Demikian materi singkat tentang Pupuh Pangkur dari Synaoo.com. Semoga materi ini dapat membantu proses belajar sobat Synaoo dan pitutur luhurnya dapat bermanfaat. |